ساعت سه بامداد روز دهم تیرماه ۱۴۰۰ برابر با اول ژوییه ۲۰۲۱، آخرین کارکنان نیروی هوایی و زمینی ایالات‌متحده آمریکا مستقر در پایگاه هوایی بگرام افغانستان را ترک کردند؛ بدون آنکه به طور رسمی کنترل پایگاه را به همتایان افغان خود واگذار کنند. نیروهای آمریکایی بیش از ۲۰ سال بود که در این پایگاه حضور داشتند؛ پایگاهی که به مدت دو دهه بزرگ‌ترین مانع طالبان برای تصرف کابل محسوب می‌شد. تنها ساعاتی پس از خروج نیروهای آمریکایی و اعلام خبر آن، پیکارجویان طالبان به آنجا حمله کردند تا آن را به تصرف خود درآورند اما با مقاومت محافظان جدید آن، یعنی اردوی ملی افغانستان مواجه شدند و به سمت کوه‌های اطراف دره پنجشیر عقب‌نشینی کردند.
در طول حدود دو دهه بهره‌برداری نیروهای نظامی آمریکایی و سایر نیروهای عضو ائتلاف نظامی درگیر در جنگ افغانستان از پایگاه هوایی بگرام، این پایگاه محل استقرار اصلی‌ترین بخش از نیروی تهاجمی قوای هوایی ائتلاف علیه طالبان بود. علاوه بر جنگنده‌های اف-۱۶ئی و اف-۱۶ سی که از سال ۱۳۸۵ به بعد در این پایگاه مورد بهره‌برداری قرار گرفتند، هلیکوپترهای تهاجمی اِی‌اِچ-۶۴ دی‌لانگبو آپاچی (AH-64D Longbow Apache) هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی) آمریکا و پهپادهای رزمی اِم کیو-۱پِرِدیتور (MQ-1 Predator) و پس از آن اِم کیو-۹ ریپِر (MQ-9 Reaper) مستقر در این پایگاه نیز در نبرد علیه طالبان و القاعده و در نهایت داعش خراسان نقش مهمی ایفا کردند.
اگرچه پیش‌تر تاریخ خروج نیروهای نظامی ایالات‌متحده مستقر در افغانستان روز ۲۰ شهریور ۱۴۰۰ برابر با ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ در نظر گرفته شده بود، اما با این وجود در دو ماه گذشته روند خروج این نیروها سرعت بیشتری یافت و در نهایت به تخلیه کامل پایگاه هوایی بگرام در ماه گذشته میلادی منجر شد. تیپ (وینگ) هوایی ۴۵۵ام اعزامی به پایگاه هوایی بگرام به مدت دو دهه در محافظت از نیروهای نظامی آمریکا و متحدان اروپایی‌اش در افغانستان نقش مهمی ایفا کرد؛ نقشی که با خروج آخرین ۱۰ فروند جنگنده اف-۱۶سی فایتینگ فالکن (F-16C Fighting Falcon) آن در تاریخ ۳ خرداد ۱۴۰۰ برابر با ۲۴ مه ۲۰۲۱ به پایان رسید.
در روزهای گذشته، اخباری مبنی بر تخلیه ناگهانی پایگاه هوایی بگرام در رسانه‌ها منتشر شده است. تخلیه‌ای که حتی برخی رسانه‌ها مدعی‌اند در چند روز صورت گرفته است اما خروج نیروهای آمریکایی و تجهیزات نظامی و در نهایت آخرین ۱۰ فروند جنگنده اف-۱۶ اعزامی به این پایگاه نه در یک تا هفت روز بلکه در پنج ماه انجام شده است که در انتهای این گزارش به جزئیات آن می‌پردازیم.
اهمیت پایگاه هوایی بگرام هنگام آزادسازی افغانستان و در ۲۰ سال گذشته
در آخرین هفته آبان ۱۳۸۰، به دنبال حمله ائتلاف به رهبری آمریکا به افغانستان، نیروهای ویژه دریایی انگلستان به همراه نیروهای هوابرد نیروی زمینی و نیروهای ویژه نیروی هوایی آمریکا کنترل پایگاه هوایی بگرام را به دست گرفتند. پس از دو ماه، این پایگاه به محلی برای استقرار ۵۰۰ نفر از چهارهزار نیروی نظامی آمریکایی در افغانستان تبدیل شد؛ نیروهای هوابرد و ویژه‌ای که در کنار تفنگداران دریایی سلطنتی انگلیس آنجا مستقر بودند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این پایگاه در ابتدا محل استقرار هلیکوپترهای هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی) آمریکا و انگلستان (سپاه هوایی نیروی زمینی سلطنتی) بود و پس از تعمیر باند و سایر سطوح پروازی آن توسط نیروهای نظامی آمریکایی، ایتالیایی و لهستانی، برای هواپیماهای نظامی استفاده شد و تا اوایل مرداد ماه سال ۱۳۸۱ به محل استقرار هفت هزار نیروی نظامی خارجی تبدیل شد. سپس کار ساخت یک باند پروازی دوم به طول سه هزار و ۵۰۰ متر با هزینه ۶۸ میلیون دلار آغاز شد. این باند تا پایان تا پایان سال ۱۳۸۵ تکمیل شد تا بتواند هواپیماهای ترابری پهن‌پیکری چون سی-۵ گلکسی (C-5 Galaxy) و سی-۱۷ آ گلوب مستر۳ (C-17A Globe Master III) نیروی هوایی آمریکا را نیز پذیرا شود.
از ابتدای بهره‌برداری نیروی هوایی آمریکا از این پایگاه در تابستان سال ۱۳۸۱، جنگنده‌های نیروی هوایی این کشور و سایر کشورهای عضو ائتلاف نظامی از آن استفاده کردند. پیش از ساخت باند پروازی دوم که طول بیشتری داشت و پیش از پایان تعمیرات سطوح پروازی پایگاه بگرام، جنگنده‌های پشتیبانی نزدیک هوایی آ-۱۰آ تندربولت۲ (A-10A Thunderbolt II) نیروی هوایی آمریکا و جنگنده‌های تهاجمی و عمودپرواز اِی وی-۸ بی‌هریر (AV-8B Harrier) سپاه تفنگداران دریایی آمریکا و هریرهای نیروی دریایی سلطنتی انگلستان در آن مستقر بودند. پس از پایان تعمیرات و ساخت باند جدید، جنگنده‌های همه‌منظوره اف-۱۶سی و جنگنده‌های ضربتی اف-۱۵ئی استرایک ایگل (F-15E Strike Eagle) نیروی هوایی آمریکا نیز آنجا مستقر شدند.
وظیفه هدایت و فرماندهی پایگاه هوایی بگرام از سال ۱۳۸۱ تا زمان خروج نیروهای آمریکایی در تاریخ ۱۰ تیر ۱۴۰۰ بر عهده تیپ (وینگ هوایی) ۴۵۵ام نیروی هوایی آمریکا بود. این تیپ از شش گروه هوایی، عملیاتی، لجستیکی، پزشکی، پشتیبانی و پشتیبانی از ماموریت تشکیل شده بود. در کنار آن‌ها اسکادران ۸۳ام اعزامی نجات مجهز به هلیکوپترهای سی اِچ-۴۷دی و سپس اِف شینوک هوانیروز آمریکا، اسکادران۷۴۴ ترابری اعزامی مجهز به هواپیماهای ترابری سی-۱۳۰اِچ و جِی نیروی هوایی آمریکا، اسکادران ۴۱ام اعزامی جنگ الکترونیک مجهز به هواپیماهای جنگال ئی سی-۱۳۰اِچ نیروی هوایی آمریکا و یک اسکادران شکاری از این نیرو در این پایگاه مستقر بودند تا ماموریت‌های نیروهای نظامی ارتش آمریکا را از آسمان پشتیبانی کنند.
تخلیه پایگاه و تحویل آن به نیروی هوایی ملی افغانستان
به دنبال برنامه در دست اجرای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، روند تخلیه این پایگاه در بهمن ۱۳۹۹ آغاز شد و در این راستا ۲۰ پرواز باری حامل تسلیحات، تجهیزات با استفاده از ۱۰ هواپیمای ترابری سی-۱۷آ و دو فروند سی-۵اِم نیروی هوایی آمریکا و همچنین سه فروند هواپیمای باربری پهن‌پیکر بویینگ۷۴۷ سری ۴۰۰ متعلق به اطلس‌ایر (دو فروند) و پولارایر یا Polar Air (یک فروند) از طریق پایگاه هوایی رامشتاین (Ramstein) در آلمان به خاک آمریکا صورت گرفت.
همان‌طور که در مقدمه ذکر شد، آخرین جنگنده‌های نیروی هوایی آمریکا شامل ۱۰ فروند جنگنده اف-۱۶سی از اسکادران۹۳ ام شکاری زیرمجموعه فرماندهی رزرو نیروی هوایی آمریکا که برای حفاظت از نیروهای نظامی آمریکا در خاک افغانستان در این پایگاه مستقر بودند، بگرام را در روز سوم خرداد ۱۴۰۰ ترک کردند. با خروج آن‌ها، حفاظت از آسمان نیروهای آمریکایی باقیمانده تا تاریخ ۲۰ شهریور ۱۴۰۰ بر عهده بمب‌افکن‌های راهبردی بی-۵۲اِچ (B-52H) نیروی هوایی آمریکا که از العدید قطر به پرواز در می‌آیند، قرار گرفته است.
در بهمن ماه، سه پرواز ترابری با استفاده از یک فروند سی-۱۷ آ و یک بویینگ۷۴۷ اطلس‌ایر انجام شد. در اسفند پروازها به چهار مورد افزایش یافت که دو مورد در روزهای چهاردهم و بیست‌وهشتم اسفند با یک فروند بویینگ۷۴۷ و دو پرواز در روزهای پانزدهم و بیست‌وپنجم با دو فروند سی-۱۷آ متفاوت از یکدیگر نیروی هوایی آمریکا صورت گرفت. در ماه فروردین، پروازهای باری به دو مورد شامل یک فروند با یک سی-۵ اِم گلکسی در روز چهاردهم و یک مورد با سی-۱۷آ گلوب‌مستر۳ در روز بیست‌ونهم انجام شد.
در ماه‌های اردیبهشت و خرداد، پروازها از بگرام به خاک آمریکا از طریق پایگاه رامشتاین در آلمان به چهار مورد افزایش یافت که در روزهای ۱۷و ۲۷ اردیبهشت و ۶ و ۹ خرداد به ترتیب با یک فروند بویینگ ۴۶-۷۴۷ اِن‌اِف پلارایر، یک فروند سی-۱۷آ، یک بویینگ ۴۸۱-۷۴۷ اطلس ایر و یک فروند سی-۱۷ آ دیگر نیروی هوایی آمریکا صورت گرفت. در خرداد ماه، آخرین پروازها به تعداد هفت مورد از طریق آلمان به خاک آمریکا انجام شد. پرواز روز ۱۴ خرداد با یک فروند بویینگ ۴۸۱-۷۴۷ باربری سنگین اطلس‌ایر، یک فروند سی-۵اِم گلکسی و پنج فروند سی-۱۷آ صورت گرفت.
یک روز پس از تخلیه پایگاه بگرام، نیروی هوایی افغانستان دست‌کم دو فروند هلیکوپتر ترابری میل-۱۷ خود را به این پایگاه اعزام و در آنجا مستقر کرد. این احتمال وجود دارد که شمار اندکی از هلیکوپترهای سبک تهاجمی اِم دی-۵۳۰جی و همچنین شماری از هلیکوپترهای ترابری سنگین میل می-۲۵ هدیه هند به نیروی هوایی افغانستان برای انجام عملیات علیه طالبان در شمال کابل از این پایگاه به پرواز درآیند.
